مانیتور پرفورمنس شبکه یا همان نظارت بر عملکرد شبکه مجموعه فعالیت‌هایی است که برای نظارت بر کیفت خدمات شبکه انجام می‌شود. جمع‌آوری اطلاعات به تحلیلگران و مدیران اجازه می‌دهد تا مسائل و خطرات احتمالی که ممکن است عملکرد شبکه را مختل کند شناسایی و از آن جلوگیری کنند. هدف اصلی از انجام این کار افزایش توان عملیاتی شبکه است.

دلایل اهمیت نظارت بر شبکه

شاید بتوان گفت اصلی‌ترین دلیل اهمیت نظارت بر شبکه استفاده از اطلاعات جهت بهینه‌کردن عملکرد آن است. اهمیت این کار زمانی دوچندان می‌شود که شبکه مدنظر معماری پیچیده‌ای داشته باشد یا متعلق به یکی از سازمان‌های مهم و بزرگ باشد. مورد بعدی که می‌توان به آن اشاره کرد بهبود تجربه کاربر است. اگر در یک شبکه تراکم و تنگنا وجود داشته باشد بر تجربه کاربر تأثیر منفی خواهد داشت.

یکی دیگر از دلایلی که باید شبکه را به‌صورت لحظه‌به‌لحظه رصد شود جلوگیری از حملات احتمالی به آن است. برای این کار کافی است دستگاه‌هایی که در حال ارائه خدمات هستند توسط مهندسان شبکه بررسی و نواقص احتمالی آن‌ها بررسی شود تا شکاف امنیتی در شبکه ایجاد نشود.   

• سرورها، ماشین‌های مجازی، سوئیچ‌ها و روترها اجزایی شبکه هستند که می‌توان عملکرد آن‌ها را مورد بررسی و نظارت قرارداد. 

بررسی چگونگی نظارت بر عملکرد شبکه

برای بررسی دردسترس‌بودن شبکه از تکنیک‌ها و ابزارهای مختلفی استفاده می‌شود. در ادامه به برخی از رایج‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

SNMP

یکی دیگر از روش‌های مانیتور پرفورمنس شبکه SNMP یا پروتکل مدیریت ساده شبکه از طریق نرم‌افزارهای عملکرد دستگاه‌های فردی را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این روش هر دستگاه نرم‌افزار نظارتی اختصاصی خود را دارد که گزارش عملکرد را به سیستم مدیریت مرکزی ارسال می‌کند. اطلاعات ارسال شده در یک پایگاه‌داده ذخیره و مدیر این داده‌ها را بررسی می‌کند تا در صورت وجود مشکل آن را برطرف کند.

• این پروتکل را می‌توان پرکاربردترین پروتکل مدیریت شبکه مدرن دانست.

Flow data

فالو دیتا پروتکل دیگری است که از آن برای مدیریت و نظارت بر شبکه استفاده می‌شود. در این روش دستگاه‌های مرتبط، مدت‌زمان ارتباط، دفعات برقراری ارتباط و میزان داده‌های منتقل شده توسط مدیر شبکه بررسی می‌شود. درصورتی‌که مدیر مورد مشکوکی در نحوه فعالیت شبکه مشاهده کند اقدامات لازم برای برطرف‌کردن مشکل را انجام می‌دهد.

Packet Captuer

Packet capture یا PCAP ابزاری است  برای مانیتور پرفورمنس شبکه که به‌وسیله آن اتصال دستگاه به اینترنت و مشکلات احتمالی آن بررسی می‌شود تا از هک‌شدن آن جلوگیری شود. هدف اصلی این ابزار مدیریت ترافیک شبکه و آنالیز آن است تا به‌وسیله آن سئو استفاده از شبکه، تراکم شبکه و مشکلات امنیتی شناسایی شود. 

• برای نظارت از شبکه می‌توان به‌صورت ترکیبی از این ابزار استفاده کرد.

معیارهای نظارت بر عملکرد شبکه

مهیارهای مختلفی برای نظارت بر عملکرد شبکه وجود دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

Errors یا خطاها

این بخش از نظارت بر عملکرد شبکه مربوط به خطاهایی است که به دلیل مشکلات شبکه ایجاد شده است. از مهم‌ترین این خطا می‌توان به ازدست‌دادن بسته‌ها اشاره کرد. چنین خطایی زمانی رخ می‌دهد که بسته با موفقیت ارسال شود؛ اما به مقصد موردنظر نرسند. 

Bandwidth یا پهنای باند

پهنای باند در واقع حداکثر مقداری است که در بازه‌ای مشخص می‌توان اطلاعات را از طریق شبکه منتقل کرد. متداول‌ترین روش برای اندازه‌گیری این بازه زمانی بیت بر ثانیه است. هرچه شبکه توان بیشتری برای انتقال اطلاعات در بازه زمانی داشته باشد قدرت و پهنای باند شبکه بیشتر است.

Throughput یا توان عملیاتی

توان عملیاتی در واقع تعداد واحد اطلاعاتی است که یک سیستم در زمانی مشخص قادر به پردازش آن است. رایج‌ترین روش برای اندازه‌گیری این معیار انتقال یک فایل بزرگ از یک سیستم به سیستمی دیگر و محاسبه زمان موردنیاز برای انتقال است.

• واحد اندازه‌گیری توان عملیاتی مگابیت بر ثانیه یا کیلوبیت بر ثانیه 

Latency یا تأخیر

یکی از مهم‌ترین معیارهای اندازه‌گیری سرعت شبکه Latancy یا تأخیر است. تأخیر در واقع زمان لازم برای جابه‌جایی داده‌های بسته‌بندی‌شده از رایانه کاربر به سرور است. هرچه این زمان کمتر باشد کارایی شبکه بیشتر است.

مزایای نظارت بر عملکرد شبکه

نظارت بر شبکه مزایای متعددی دارد. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

امکان شناسایی تهدیدات

نظارت بر عملکرد شبکه به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا در صورت مشاهده تغییرات مشکوک در عملکرد شبکه مثل افزایش بی‌دلیل سطح ترافیک اقدامات لازم را برای شناسایی و تشخیص مشکل انجام داده و آن را برطرف کنند.

استفاده بهتر از منابع

نظارت درست موجب استفاده بهینه از سخت‌افزارها و نرم‌افزارها شده و کارتیم فناوری اطلاعات را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. در نتیجه پرسنل این بخش می‌توانند زمان ارزشمند خود را به تحقیق، توسعه و انجام پروژه‌های ارزشمند سازمان اختصاص دهند.

آگاهی از نیازهای سخت‌افزاری و زمان به‌روزرسانی شبکه

تجزیه‌وتحلیل داده‌های شبکه به مدیران اجازه می‌دهند تا نیازهای سخت‌افزاری سازمان برای بهبود کیفت شبکه را شناسایی و زمان مناسب برای انجام به‌روزرسانی لازم را شناسایی کنند. اگر این اطلاعات در اختیار مدیران قرار نگرید در طولانی‌مدت راندمان شبکه کاهش‌یافته و کاربران ناراضی افزایش پیدا می‌کنند.